Inleiding: Twee Visies op Een Cursus in Wonderen in het Licht van Non-Dualiteit

Een Cursus in Wonderen (ECIW) is een invloedrijke spirituele tekst die in 1976 werd gepubliceerd, naar verluidt gedicteerd aan Helen Schucman door een innerlijke stem die zij identificeerde als Jezus Christus.¹ De kern van ECIW draait om het bereiken van een “volledig bewustzijn van de aanwezigheid van liefde” in iemands leven.¹ De Cursus combineert elementen van westerse psychologie, met name freudiaanse principes, met thema’s uit het vroege Christendom en neoplatonisme, en vertoont tevens parallellen met oosterse spirituele tradities zoals Advaita Vedanta.²

Zoals veel diepgaande spirituele teksten is ECIW onderhevig aan diverse interpretaties, wat leidt tot uiteenlopende benaderingen van de studie en toepassing ervan. Deze interpretatieve diversiteit vormt de context voor de twee specifieke visies die in dit rapport worden onderzocht, vertegenwoordigd door de leringen van Ken Wapnick en Robert Perry.

De centrale vraag die in deze verhandeling wordt behandeld, betreft de relatie tussen (neo-)Advaita en de twee prominente interpretaties van ECIW. Er wordt onderzocht of leraren zoals Ken Wapnick de nadruk leggen op non-dualiteit en de overeenkomsten met Advaita of neo-Advaita, terwijl leraren zoals Robert Perry de tekst letterlijker nemen en meer aansluiting zoeken bij het Nieuwe Testament. Het doel van dit rapport is om deze analyse te valideren, de filosofische grondslagen van elke visie te verdiepen en de praktische implicaties voor de houding in het leven ten opzichte van de wereld en elkaar te verkennen.

Het is van cruciaal belang voor ECIW-studenten om deze onderscheidingen te begrijpen. Een dergelijk begrip helpt studenten om de leringen van de Cursus duidelijker te navigeren, een benadering te kiezen die resoneert met hun eigen spirituele pad, en potentiële verwarring of verdunning van de boodschap te voorkomen.² Bovendien biedt het een kader voor dieper zelfonderzoek en de praktische toepassing van ECIW-principes in hun dagelijks leven. Het feit dat ECIW, een gechannelde tekst, zulke uiteenlopende interpretaties kent van gerespecteerde leraren, benadrukt een bredere uitdaging die inherent is aan het omgaan met gechannelde of “geopenbaarde” geschriften. In tegenstelling tot traditioneel geschreven teksten kan de “intentie van de auteur” anders worden waargenomen, wat leidt tot een gevarieerde nadruk op letterlijke versus symbolische betekenissen. Wapnick stelt expliciet dat de Cursus dualistische taal gebruikt om tot non-duale waarheid te leiden ², wat een natuurlijke spanning creëert in de interpretatie: hoeveel van de “vorm” (taal, karakters) is letterlijk, en hoeveel is slechts een opstapje naar de “vormloze” waarheid? Deze spanning is precies wat de divergentie tussen Wapnick en Perry drijft, en het is een gemeenschappelijk thema in de studie van mystieke of geopenbaarde teksten in verschillende religies.

Advaita en Neo-Advaita: De Fundamenten van Non-Dualiteit

Advaita Vedanta is een van de meest invloedrijke scholen van de hindoeïstische filosofie, die diepgaand de aard van de werkelijkheid, het zelf en bevrijding onderzoekt. De term “Advaita” betekent letterlijk “niet-tweede” of “non-dualiteit”, wat de fundamentele eenheid van de ultieme realiteit benadrukt.⁵

Kernprincipes van Advaita Vedanta

Het kernprincipe van Advaita is dat het individuele ervarende zelf (jivatman) uiteindelijk zuiver bewustzijn is, ten onrechte geïdentificeerd met lichaam en zintuigen, en niet verschilt van Ātman/Brahman, het hoogste Zelf of de Realiteit.⁵ Brahman wordt beschreven als puur bestaan, puur bewustzijn en pure zaligheid, dat alle kwaliteiten en beschrijvingen overstijgt en “één zonder tweede” is.⁶ Het is de fundamentele realiteit die ten grondslag ligt aan alle objecten en ervaringen.⁶ De centrale Advaitische uitspraken, zoals “Tat Tvam Asi” (“Dat zijt Gij”) en “Aham Brahmasmi” (“Ik ben Brahman”), duiden op de identiteit van het individuele zelf met het Absolute.⁵ Bevrijding (moksha) wordt bereikt door de kennis van deze identiteit, door het herkennen van de illusoire aard van de fenomenale wereld en het loslaten van identificatie met lichaam-geest en het idee van “doenerschap”.⁵

Een cruciaal concept in Advaita is Maya. Maya wordt uitgelegd als de creatieve kracht van Brahman die de veelvoudige wereld reëel doet lijken, hoewel deze geen ultiem onafhankelijk bestaan heeft.⁶ De wereld is “niet totaal onwerkelijk omdat deze wordt ervaren,” maar “niet totaal reëel is omdat deze wordt gesublateerd door kennis van Brahman”.⁶ Het wordt beschreven als een “magische show, een illusie waarin dingen aanwezig lijken te zijn, maar niet zijn wat ze lijken”.⁹ Op individueel niveau is Maya gekoppeld aan Avidya (onwetendheid), wat leidt tot verkeerde identificatie met het lichaam-geest complex en het voorkomen van de herkenning van het ware Zelf.⁹

Wat betreft causaliteit en schepping, stelt de Advaitische opvatting dat Brahman zowel de instrumentele als de materiële oorzaak van het universum is, maar toch onveranderd blijft.⁸ De schepping wordt vaak begrepen als “Lila”, het goddelijke spel.¹¹ Dit impliceert dat de schepping geen externe wens of behoefte van Brahman vervult, aangezien Brahman perfect en zelfvervuld is (Purnam).¹¹ In plaats daarvan is het een intrinsieke uitstorting van zaligheid, vergelijkbaar met een danser die plezier vindt in beweging zonder een extern doel.¹¹ Het is belangrijk op te merken dat schepping geen onderwerp van ultiem belang is in Advaita, aangezien de wereld wordt ervaren als gevolg van onwetendheid over de ware identiteit met Brahman.¹¹ Sommige geavanceerde Advaitische opvattingen postuleren zelfs “niet-ontstaan” (ajAti vAda) op het hoogste niveau van waarheid, wat betekent dat de schepping in absolute zin nooit heeft plaatsgevonden.¹² Dit concept van Lila en de ultieme onwerkelijkheid van de schepping vormt een diepe paradox in een non-duaal systeem. Als Brahman “één zonder tweede” en eeuwig zelfvervuld is, waarom zou er dan iets lijken te bestaan? Het antwoord, Lila, suggereert een intrinsieke, doelloze “uitstorting”, die geen “schepping” is in de dualistische zin van een afzonderlijke schepper en geschapene. Dit is een subtiel maar kritisch onderscheid van een westerse, creatio-ex-nihilo-perspectief en vormt een cruciaal punt van divergentie bij de vergelijking met ECIW’s visies op schepping.

Het pad naar bevrijding in Advaita wordt voornamelijk bereikt door kennis (jnana) van de ware aard van de mens als Brahman, niet door handelingen, rituelen of louter devotie.⁵ Zelfonderzoek, vaak via de vraag “Wie ben ik?”, en discriminatie tussen het reële en onreële (viveka) zijn belangrijke praktijken om het onveranderlijke Brahman te onderscheiden van veranderlijke fenomenen.⁷ Traditionele Advaita benadrukt ook de ontwikkeling van vierledige kwaliteiten zoals mentale rust (śama), zelfbeheersing (dama), onthechting (uparati), en doorzettingsvermogen (titikṣa) als voorbereidende praktijken.⁵

Neo-Advaita: Een Moderne Interpretatie

Neo-Advaita, ook wel de Satsang-beweging genoemd, is een modernere religieuze beweging die de directe herkenning van het niet-bestaan van het “ik” of “ego” benadrukt, vaak zonder de noodzaak van traditionele voorbereidende praktijken.¹³ De leringen zijn afgeleid van, maar niet geautoriseerd door, die van de 20e-eeuwse wijze Ramana Maharshi, zoals geïnterpreteerd en gepopulariseerd door H.W.L. Poonja en zijn westerse studenten.¹³ Het is een eclectische mix van oosterse en westerse invloeden, waaronder Transcendentalisme en “New Age millennialisme, zelfversterking en zelftherapie”.¹³

Neo-Advaita maakt weinig gebruik van de “traditionele taal of culturele kaders van Advaita Vedanta”.¹³ Het is bekritiseerd vanwege het gebrek aan voorbereidende training en de oppervlakkigheid van de verlichtingservaringen die het teweegbrengt.¹³ Critici stellen dat het doorzien van de ‘illusie van het ego’ het belangrijkste punt is van neo-Advaita, maar dat dit niet voldoende is; jaren van toegewijde praktijk zijn nodig om diepere “verstoppingen” te doorbreken en de geest voor te bereiden op het inzicht in non-dualiteit.¹³ Deze nadruk op inzicht alleen, zonder de noodzaak van gedragsverandering, heeft geleid tot kritiek dat het kan leiden tot ethische valkuilen. Sommige beoefenaars gebruiken het concept van de “wereld als illusie” om egoïstische impulsen te rechtvaardigen, wat suggereert dat intellectueel begrip van non-dualiteit zonder de bijbehorende spirituele zuivering onvolledig of zelfs schadelijk kan zijn.¹⁵

Ken Wapnick’s Visie: ECIW als Radicale Non-Dualiteit

Dr. Kenneth Wapnick, via de Foundation for A Course in Miracles (FACIM), heeft een diepgaande en invloedrijke interpretatie van ECIW ontwikkeld die sterk leunt op een radicaal non-dualistisch perspectief.² Zijn benadering benadrukt de illusoire aard van de wereld en de absolute eenheid van de Geest.

De Wereld als Illusie en het Rijk van Kennis

Wapnick leert dat de metafysica van ECIW fundamenteel non-dualistisch is, en alleen “geest en de staat van perfecte eenheid” als realiteit erkent – het “rijk van kennis”.² Al het andere – de dualistische wereld van afscheiding en perceptie, van vorm en materie, van denken en concepten – wordt als illusie beschouwd en bestaat in feite niet.² Dit sluit direct aan bij Advaita’s concept van Maya, dat de fenomenale wereld als een verschijning beschouwt zonder ultiem onafhankelijk bestaan.⁶

Voor Wapnick is de wereld niet zomaar een illusie, maar een “doelgerichte illusie”.² Het doel ervan is om de geest – de ware bron van onze problemen – verborgen te houden voor het bewustzijn door onze aandacht te richten op de talloze fysieke en psychologische problemen die ons dagelijks kwellen.² De Cursus benadrukt dat het enige probleem in de wereld schuld is, en de wereld dient om deze schuld te projecteren en te verbergen.³

Jezus en de Heilige Geest als Puur Symbolisch

In Wapnick’s interpretatie zijn Jezus en de Heilige Geest puur symbolisch. Ze worden beschouwd als “symbolen voor dat deel van de geest van de Zoonschap dat God herinnert”.¹⁹ Ze zijn metaforen die worden gebruikt omdat mensen zo “niet in contact staan met het feit dat we een geest hebben”.¹⁹ Jezus is een symbool voor iemand die zich volledig heeft geïdentificeerd met de Christus, en de Heilige Geest is de “Stem voor God” – een metafoor, aangezien God geen stem heeft en niet tot ons spreekt in de droom.¹⁹

Een cruciaal aspect van deze visie is dat Wapnick stelt dat de Heilige Geest en Jezus uiteindelijk zullen “verdwijnen” wanneer de Verzoening volledig is aanvaard en de afscheiding als nooit gebeurd wordt erkend.²⁰ Hun doel als gidsen en symbolen is voltooid wanneer de student de waarheid van zijn eigen identiteit als geest heeft aanvaard en geen behoefte meer heeft aan externe vormen of stemmen.¹⁹

Het Wonder als Correctie van Perceptie

Voor Wapnick is het wonder geen ingrijpen in de fysieke wereld, maar een “plotselinge verschuiving naar onzichtbaarheid, weg van het lichamelijke niveau”.¹⁸ Het wonder “herschikt de perceptie en plaatst alle niveaus in het juiste perspectief,” waarbij “niveauverwarring” – het verwarren van de geest met het lichaam – wordt gecorrigeerd.¹⁸ Ziekte en “niet-juist-denken” zijn het gevolg van deze niveauverwarring, waarbij wordt geloofd dat problemen op het ene niveau (geest) een ander niveau (lichaam) kunnen beïnvloeden.¹⁸

Het wonder maakt de projectie van schuld van het ego op het lichaam ongedaan door simpelweg het proces om te keren, waardoor de aandacht van de Zoon wordt teruggeleid naar het juiste niveau – de geest in plaats van het lichaam – waar zowel het probleem als het antwoord zich bevinden.¹⁸ Het is een “verandering in hoe we onze wereld interpreteren, een verandering in perceptie”.²¹ De wereld die we ervaren wordt bepaald door onze keuze van leraar (ego of Heilige Geest), niet door de wereld zelf.²¹ Dit betekent dat onze ervaring van de wereld niet ons overkomt, maar door ons wordt gedaan.²¹

Het Niet-Bestaan van “Anderen” en Projectie

Wapnick’s visie impliceert dat het schijnbare bestaan van “andere mensen” een projectie is van de eigen geest. De Cursus leert dat “onze ervaring van de wereld ons niet overkomt, maar door ons wordt gedaan”.²¹ Wat we zien is niet de werkelijkheid, maar onze eigen gedachten die naar buiten worden geprojecteerd.²¹ Dit betekent dat er “geen andere mensen bestaan” en dat er “niemand buiten jezelf bestaat om te helpen”. Als je zou proberen anderen te helpen in de illusie, zou je de illusie alleen maar “echt maken”.

Schuld en zelfverwijt zijn verdedigingen tegen de eenvoudige keuze om de eigen identiteit als Gods onschuldige Zoon te herinneren.²² Gevoelens van eenzaamheid komen voort uit de beslissing van de geest om het ego te kiezen en Jezus of de Heilige Geest weg te duwen, niet uit externe omstandigheden of de afwezigheid van anderen.²³ Dit perspectief sluit nauw aan bij het Advaitische idee dat het individuele zelf (jiva) en de wereld cognitieve constructies van onwetendheid zijn, zonder onafhankelijk bestaan los van Brahman.⁶

Wapnick’s interpretatie integreert de non-duale metafysica van ECIW met een “verfijnde psychologie, sterk gebaseerd op de inzichten van Freud”.² Dit betekent dat de “illusie” niet alleen een filosofisch concept is, maar een diep ingeworteld psychologisch verdedigingsmechanisme (projectie, ontkenning, schuld) dat systematisch moet worden blootgelegd en ongedaan gemaakt. De “barrières naar liefde” zijn deze psychologische verdedigingen geworteld in schuld, en vergeving is het proces om deze ongedaan te maken vanuit de geest, niet vanuit de wereld.

Doel: Innerlijke Vrede door het Ongedaan Maken van Schuld

Het uiteindelijke doel van deze benadering is het ongedaan maken van het “enige probleem in de wereld, en dat is schuld”.³ Innerlijke vrede wordt bereikt wanneer “de barrières naar liefde zijn vergeven”, wat betekent het erkennen van de illusoire aard van afscheiding en schuld. Dit leidt tot een volledig oplossen van de “afgescheiden persoonlijkheid, afgescheiden lichaam, afgescheiden zelf” terug in de eenheid die nooit is verlaten.²⁰

Deze radicale non-duale visie, hoewel gericht op ultieme bevrijding, kan echter “ondraaglijk en angstaanjagend” zijn voor sommigen, wat leidt tot het verdunnen van de boodschap of het vermengen met andere systemen.² Deze compromisloze houding, vergelijkbaar met Neo-Advaita’s “immediatisme” ¹³, loopt het risico verkeerd begrepen te worden als nihilisme of apathie ten opzichte van werelds lijden als het psychologische “ongedaan maken” proces niet volledig wordt begrepen. Studenten kunnen het concept van “geen-ander” intellectueel begrijpen, maar het vergevensproces niet toepassen, wat leidt tot onthechting of zelfs spirituele omzeiling in plaats van ware innerlijke vrede.

Robert Perry’s Visie: ECIW met Ruimte voor Pluraliteit en Uitbreidende Liefde

Robert Perry en de Circle of Atonement presenteren een interpretatie van Een Cursus in Wonderen die, hoewel geworteld in non-dualiteit, een meer genuanceerde benadering van meervoudigheid, actieve liefde en betrokkenheid bij de wereld omvat.²⁴ Deze visie resoneert sterker met elementen van het Nieuwe Testament en biedt een pad van transformatie binnen de waargenomen realiteit.

Meervoudigheid binnen Schepping en de Zonen van God

In Perry’s visie is er “binnen de Schepping wel degelijk sprake van meervoudigheid”. Hij benadrukt het bestaan van “zonen, meervoud, van God” ²⁵, die worden gezien als uitbreidingen van Gods identiteit, met een “onvoorstelbare status en privilege”.²⁵ Hoewel hij het mystieke aspect van “Zoon van God” erkent als identiek aan Brahman/Atman ²⁵, zuivert Perry de term van traditionele christelijke connotaties, en gebruikt hij deze als een “diepzinnig poëtisch beeld” voor een relatie die gender overstijgt.²⁵

De Cursus leert, in Perry’s interpretatie, dat “God, de Zoonschap en Liefde reëel zijn (niet niets)” en dat “wij moeten scheppen/liefhebben zoals onze Vader”.¹⁵ Dit impliceert dat schepping een doel is, niet slechts een illusie die ongedaan moet worden gemaakt.¹⁵ Het doel van de Cursus is niet om het bestaan te beëindigen, maar om “onze geest te herstellen zodat we stoppen met miscreëren… en correct kunnen creëren”.¹⁵ Dit staat in contrast met de Advaitische Lila als een doelloos spel en de ultieme onwerkelijkheid van de schepping.¹¹

Jezus en de Heilige Geest als Reële Wezens met Goddelijke Missie

In tegenstelling tot Wapnick, verkent Perry de Heilige Geest als een “reëel Wezen met een goddelijke missie,” niet slechts een symbool.²⁶ De Heilige Geest fungeert als een “communicatieverbinding tussen God en ons”.²⁶ Perry’s werk, met name zijn “Complete and Annotated Edition” (CE) van de Cursus, suggereert dat “Stem van God” (wat impliceert dat God via de Heilige Geest spreekt) de oorspronkelijke intentie was, in plaats van de “Stem voor God” (wat onderscheid impliceert).²⁷ Dit duidt op een directere en actievere rol voor de Heilige Geest in de wereld van vorm.

Jezus wordt gepresenteerd als een “meesterleraar” en de auteur van de Cursus, die aannames uitdaagt en een nieuwe theologie aanbiedt die aansluit bij de essentie van het Christendom, zoals het Johannesevangelie en de brieven van Paulus.²⁸ De Cursus gebruikt Jezus’ beeld als een symbool voor ons allen, maar bevestigt ook zijn unieke rol in het overbrengen van de boodschap.¹⁹

Het Wonder als een Uiting van Liefde aan een Andere Zoon van God

Perry definieert wonderen expliciet als “uitingen van liefde”.²⁹ Het “echte wonder is jouw liefde voor je kind,” en alles wat voortkomt uit die liefde is een wonder.²⁹ Dit strekt zich uit tot alle relaties. Wonderen omvatten het geven vanuit de eigen “grotere overvloed” om waargenomen gebrek bij anderen te helen, en ze bevorderen samenwerking en eenheid van geesten.²⁹ Deze visie benadrukt actieve betrokkenheid en het geven van liefde aan anderen, in plaats van zich uitsluitend te richten op interne perceptiecorrectie.²⁴

Perry’s nadruk op actieve liefde, scheppen en betrokkenheid bij de genezing van de wereld suggereert een “praktisch mysticisme.” Hierbij gaat spirituele realisatie niet over terugtrekking uit de wereld, maar over het transformeren van de eigen ervaring daarin door middel van liefdevolle actie.¹⁵ Dit staat in contrast met de meer puur interne, perceptiegerichte benadering van Wapnick.

Nadruk op Actieve Liefde en Wereldse Betrokkenheid

Perry’s perspectief moedigt actieve liefde en deelname aan de genezing van de wereld aan.²⁴ De Cursus biedt, in zijn visie, een visie op geloof “gebaseerd op liefde, gelijkheid en vertrouwen in elkaars heiligheid”.³⁰ Relaties, met name “heilige relaties,” worden gezien als leerpartnerschappen geleid door de Heilige Geest, waar het doel is om afzonderlijke belangen te overstijgen en universele liefde en vergeving te leren.³¹ Dit contrasteert met de “speciale relaties” van het ego, die gebaseerd zijn op haat en afscheiding.³¹

Een belangrijke overweging bij de interpretatie van Perry is de rol van tekstuele interpretatie en redactionele keuzes. Het conflict tussen Perry en Wapnick strekt zich uit tot hun redactionele keuzes met betrekking tot de tekst van ECIW.³² Perry’s “Complete and Annotated Edition” (CE) bevat materiaal dat Wapnick’s Foundation for Inner Peace (FIP) editie heeft weggelaten of gewijzigd, met name betreffende de letterlijkheid van Jezus, engelen en specifieke details.²⁷ Dit onthult dat de interpretatie van een heilige tekst diepgaand kan worden beïnvloed door redactionele beslissingen, die op hun beurt de waargenomen “doctrine” en praktische toepassing bepalen. De keuze tussen edities kan dus de waargenomen aard van de Heilige Geest en andere concepten fundamenteel veranderen.²⁷

Vergelijking van de Visies: Kernverschillen en Overeenkomsten

De leringen van Ken Wapnick en Robert Perry, hoewel beide gewijd aan Een Cursus in Wonderen, bieden twee duidelijk verschillende, maar intern coherente, interpretaties van de tekst. Deze verschillen weerspiegelen niet alleen filosofische nuances, maar ook uiteenlopende pedagogische strategieën voor het begeleiden van studenten.

Fundamentele Metafysica: Radicale Non-Dualiteit versus Gekwalificeerde Meervoudigheid

• Wapnick: Benadrukt absolute non-dualiteit. De wereld wordt gezien als een complete illusie, een droom buiten de Geest van God. Uiteindelijk is geen enkele differentiatie reëel.² Dit sluit nauw aan bij de Pāramārthika (Ware Realiteit) van klassieke Advaita Vedanta, waarin alleen Brahman bestaat en de wereld een illusie (Maya) is.⁵
• Perry: Erkent de illusoire aard van vorm, maar handhaaft dat geesten reëel zijn en dat er “meervoudigheid binnen de Schepping” is. De “Zonen van God” worden gezien als afzonderlijke, hoewel verenigde, uitbreidingen van God.¹⁵ Dit resoneert meer met Advaita’s Vyāvahārika (conventionele realiteit), waarin de wereld wordt ervaren en īśvara (Brahman met Maya) toezicht houdt op de schepping.⁶ Perry legt echter meer nadruk op de realiteit en het doel van de “Zonen” binnen deze conventionele realiteit, wat een dynamischer beeld van de schepping impliceert dan de Advaitische Lila als een doelloos spel.¹¹
•  

Deze vergelijking onthult dat “non-dualiteit” zelf geen monolithisch concept is, maar op een spectrum bestaat. Wapnick vertegenwoordigt een meer “absolute” of “radicale” non-dualiteit, waar differentiatie uiteindelijk onwerkelijk is. Perry, hoewel nog steeds non-dualistisch in de zin van ultieme eenheid, incorporeert een “gekwalificeerde” non-dualiteit die een zinvolle, zij het tijdelijke, realiteit van meervoudigheid en interactie binnen de waargenomen wereld toestaat.

Aard van Jezus en de Heilige Geest: Symbolisch versus Reëel/Actief

• Wapnick: Jezus en de Heilige Geest zijn puur symbolisch, metaforen voor de “juiste denkgeest” of de “herinnering aan Gods liefde” binnen de Zoonschap.¹⁹ Ze verdwijnen wanneer hun doel als gidsen is vervuld, aangezien de student dan direct de waarheid van zijn eigen geest kent.²⁰
• Perry: Ziet Jezus als de auteur en een “meesterleraar” van de Cursus.²⁸ De Heilige Geest wordt beschreven als een “reëel Wezen met een goddelijke missie” en een “communicatieverbinding” tussen God en ons.²⁶ Dit suggereert een meer letterlijke en actieve rol voor deze figuren binnen het kader van de Cursus, die de student begeleiden in de waargenomen wereld.

Het Wonder: Perceptiecorrectie versus Uiting van Liefde

• Wapnick: Het wonder is voornamelijk een interne verschuiving in perceptie, waarbij ego’s projecties ongedaan worden gemaakt en “niveauverwarring” wordt gecorrigeerd.¹⁸ Het gaat om het herkennen van de illusoire aard van problemen in de wereld en het terugbrengen van de aandacht naar de geest als de bron van de fout en de oplossing.
• Perry: Het wonder is fundamenteel een “uiting van liefde” aan een andere Zoon van God.²⁹ Het omvat actief geven en genezing in relaties, zelfs als de effecten niet altijd direct waarneembaar zijn.²⁹ Deze visie moedigt een actieve, liefdevolle betrokkenheid bij de waargenomen wereld en anderen aan.

Schepping en Liefdesuitbreiding

• Wapnick: De schepping van de wereld wordt gezien als een “aanval op God,” een doelgerichte illusie om de geest te verbergen.³ Liefde wordt beschreven als een “restproduct” dat overblijft wanneer de barrières naar liefde zijn vergeven.
• Perry: Schepping wordt als een doel gezien; we zijn bedoeld om “te scheppen/lief te hebben zoals onze Vader”.¹⁵ Liefde breidt zich uit, is een mysterie en een centraal actief principe dat zich manifesteert in de wereld. Dit staat scherp in contrast met Advaita’s Lila als doelloos spel en de ultieme onwerkelijkheid van de schepping.¹¹

Rol van Anderen en Relaties

• Wapnick: Stelt dat “geen andere mensen bestaan,” en dat alles een eigen projectie is.²¹ Relaties zijn voornamelijk interne mogelijkheden om schuld ongedaan te maken, waarbij de focus ligt op de eigen geest die de illusie van afscheiding heeft gecreëerd. Het idee dat er “niemand buiten jezelf is om te helpen” benadrukt radicale zelfverantwoordelijkheid voor de eigen ervaring.
• Perry: Benadrukt “heilige relaties” als leerpartnerschappen die geleid worden door de Heilige Geest.³¹ Het doel is om “speciale relaties” (ego-gedreven) te transformeren in “heilige relaties” (liefdesgedreven), waarin men leert het “heilige licht in iedereen” lief te hebben en zich bezig te houden met vergeving en dienstbaarheid.³¹ Hoewel Perry de “speciale relaties” van het ego als illusoir erkent, ligt de nadruk op het transformeren ervan in heilige relaties, wat een reële, zij het waargenomen, interactie met anderen impliceert.

Gedeelde Grondslag

Ondanks de duidelijke verschillen erkennen beide interpretaties de ultieme eenheid van God/Geest. Beide zijn het erover eens dat de Cursus studenten wil leiden tot innerlijke vrede en bevrijding van lijden. Ze benadrukken beide het belang van vergeving, hoewel hun begrip van wat wordt vergeven (illusoire schuld versus waargenomen fouten in een meer reële, hoewel nog steeds “droomachtige,” wereld) verschilt. Beide erkennen dat het doel van de Cursus is om terug te keren naar een staat van waarheid voorbij het ego.

De verschillende interpretaties zijn niet alleen filosofische meningsverschillen, maar weerspiegelen ook verschillende pedagogische strategieën voor het begeleiden van studenten. Wapnick’s radicale non-dualiteit is gericht op het ontmantelen van het hele kader van het ego door meedogenloos te wijzen op de onwerkelijkheid ervan, waardoor een interne verschuiving wordt afgedwongen. Perry’s benadering, door een meer “reële” (of op zijn minst meer boeiende) rol voor individuen en actieve liefde te bevestigen, kan worden gezien als een zachter, meer relationeel pad dat studenten tegemoetkomt waar ze zich bevinden in hun waargenomen realiteit, en deze geleidelijk transformeert.

Hieronder volgt een vergelijkingstabel die de kernkenmerken van de drie filosofische kaders samenvat:

Kenmerk		Advaita/Neo-Advaita	Ken Wapnick (ECIW)	Robert Perry (ECIW)
Ultieme Realiteit	Brahman is de enige realiteit, één zonder tweede. Wereld is Maya (illusie, niet-ultiem reëel). 5		Absolute non-dualiteit. Enige realiteit is geest/kennis. Wereld is complete illusie/droom buiten Gods Geest. 2	Uiteindelijke non-dualiteit, maar met ruimte voor meervoudigheid binnen Schepping. Geesten zijn reëel. 15
Aard van de Wereld/Schepping		Wereld is Maya, verschijning, niet totaal onwerkelijk, maar niet totaal reëel. Schepping als Lila (goddelijk spel), zonder doel. 6	Wereld is een doelgerichte illusie, een aanval op God, bedoeld om de geest te verbergen. 2	Wereld is een droom/illusie, maar geesten zijn reëel en hebben een rol in de genezing ervan. Schepping is een doel; we moeten “correct creëren”. 15
Rol van Individueel Zelf/Anderen		Jivatman is identiek aan Brahman. Pluraliteit ervaren door onwetendheid (avidya). 5	“Geen andere mensen bestaan”; alles is eigen projectie. Relaties zijn spiegels voor interne schuld. 21	“Zonen, meervoud, van God” zijn reëel, uitbreidingen van Gods identiteit. Relaties zijn leerpartnerschappen. 25
Aard van Jezus		Niet van toepassing.	Puur symbolisch, metafoor voor de Christus-identiteit in de droom. Verdwijnt uiteindelijk. 19	Auteur van de Cursus, meesterleraar, reële figuur met goddelijke missie. Symbool voor ons allen. 19
Aard van de Heilige Geest		Niet van toepassing.	Puur symbolisch, metafoor (“Stem voor God”). Verdwijnt uiteindelijk. 19	Reëel Wezen met goddelijke missie, communicatieverbinding (“Stem van God”). 26
Aard van het Wonder		Bevrijding door kennis van Brahman.	Correctie van perceptie, undoing van ego’s projectie, herstel van geest op juiste niveau. 18	Uiting van liefde aan een andere Zoon van God. Actief geven, genezing in relaties. 29
Pad naar Bevrijding/Doel		Kennis (jnana) van Atman/Brahman identiteit; verwijdering van onwetendheid. 5	Innerlijke vrede door ongedaan maken van schuld; volledige oplossing van afgescheiden zelf. 3	Actieve liefde, vergeving, transformatie van relaties, “correct creëren” om de wereld te genezen. 15
Nadruk op Praktijk/Betrokkenheid		Traditioneel: voorbereidende praktijken (śama, dama). Neo: directe herkenning, minder nadruk op praktijk. 5	Interne focus op geestcorrectie, vergeving van schuld. Onthechting van wereldse resultaten. 18	Actieve betrokkenheid bij de genezing van de wereld. Relaties als kanalen voor liefde en vergeving. 24

Gevolgen voor het Leven: Houding ten opzichte van de Wereld en Elkaar

De interpretatieve verschillen tussen Ken Wapnick en Robert Perry hebben diepgaande gevolgen voor de dagelijkse houding van een ECIW-student ten opzichte van de wereld en hun relaties met anderen. Deze twee visies bieden fundamenteel verschillende paden naar “vrede” en spirituele realisatie.

Implicaties van Ken Wapnick’s Radicale Non-Dualisme

Wapnick’s radicale non-duale benadering leidt tot een diepgaande interne focus. Als de wereld een illusie is en problemen uitsluitend in de geest liggen ², verschuift de focus volledig naar binnen. Externe gebeurtenissen en resultaten worden als irrelevant of als louter projecties gezien.²¹ Dit kan leiden tot een diepgaande onthechting van wereldse zorgen. Het primaire “werk” wordt het identificeren en ongedaan maken van de onbewuste gevoelens van schuld in de eigen geest.³ Alle waargenomen externe conflicten worden beschouwd als projecties van interne conflicten.¹⁸

In deze visie zijn anderen niet werkelijk gescheiden; het zijn “projecties” van de eigen geest.²¹ Relaties worden voornamelijk kansen om de eigen interne schuld en mispercepties te zien en te vergeven, in plaats van zich bezig te houden met externe probleemoplossing of diepgaande interpersoonlijke verbinding in conventionele zin. Het idee van “geen andere mensen” betekent dat er “niemand buiten jezelf is om te helpen”, wat de nadruk legt op radicale zelfverantwoordelijkheid voor de eigen ervaring. Het ultieme doel is de volledige oplossing van de “afgescheiden persoonlijkheid, afgescheiden lichaam, afgescheiden zelf” terug in eenheid.²⁰

Hoewel deze benadering gericht is op ultieme bevrijding, kan een radicale non-duale visie, indien verkeerd begrepen of toegepast, leiden tot het gevoel dat “werelds gedrag” er niet toe doet, of dat betrokkenheid bij lijden de illusie “reëel” maakt.¹⁵ Dit riskeert spirituele omzeiling, waarbij echte emotionele of sociale problemen worden afgedaan als “niet reëel” in plaats van te worden verwerkt en getransformeerd. De compromisloze aard van Wapnick’s non-dualisme kan “ondraaglijk en angstaanjagend” zijn ², omdat het een volledige ontmanteling van de waargenomen realiteit van het ego vereist, wat een diepe psychologische uitdaging vormt.

Implicaties van Robert Perry’s Meervoudigheid en Uitbreidende Liefde

Perry’s visie, hoewel uiteindelijk non-dualistisch, moedigt een actievere en meer betrokken houding aan ten opzichte van de wereld. Hoewel de wereld nog steeds in zekere zin als een “droom” of “illusie” wordt gezien, benadrukt Perry “onze rol in de genezing van de wereld”.²⁴ Dit impliceert een actievere, meelevender en betrokken houding ten opzichte van waargenomen lijden en uitdagingen.

Relaties staan centraal op dit pad, gezien als “leerpartners” gekozen door de Heilige Geest.³¹ Het doel is om “speciale relaties” (ego-gedreven, gebaseerd op haat en afscheiding) te transformeren in “heilige relaties” (liefdesgedreven), waar men leert het “heilige licht in iedereen” lief te hebben en zich bezig te houden met vergeving en dienstbaarheid.³¹ Dit bevordert oprechte, actieve liefde en vergeving jegens anderen. Wonderen worden gezien als “uitingen van liefde” ²⁹ die naar buiten stromen, anderen genezen en samenwerking bevorderen.²⁹ Dit moedigt daden van dienstbaarheid en mededogen aan.

De nadruk op “correct creëren” ¹⁵ impliceert een verantwoordelijkheid voor hoe de eigen geest de waargenomen wereld beïnvloedt, verdergaand dan alleen het ongedaan maken van illusie naar het actief uitbreiden van liefde en waarheid. Perry’s visie moedigt het plaatsen van “geloof in anderen en het naar voren roepen van hun ware aard” aan ³⁰, wat een gevoel van gedeeld doel en broederschap bevordert. Dit perspectief suggereert dat de spirituele reis zich ontvouwt

binnen de context van waargenomen vorm en relaties, en deze gebruikt als mogelijkheden voor leren en het uiten van liefde, in plaats van ze volledig te willen overstijgen door intellectuele negatie.

Het meest significante verschil in implicaties is dat deze twee interpretaties fundamenteel verschillende levenswijzen van de Cursus bieden. Wapnick’s pad benadrukt interne terugtrekking en de ontbinding van de “droom” door radicale disidentificatie, wat leidt tot vrede door niet-betrokkenheid bij illusie. Perry’s pad benadrukt betrokken transformatie binnen de droom, waarbij relaties en waargenomen realiteit worden gebruikt als een klaslokaal voor actieve liefde en vergeving, wat leidt tot vrede door liefdevolle betrokkenheid.²

Perry’s meer relationele en betrokken benadering kan studenten aanvankelijk meer “comfort” bieden, aangezien het hun ervaring van relaties en de wereld als uitgangspunt valideert, en hen geleidelijk naar hogere waarheid leidt.²⁴ Dit staat in contrast met de “ondraaglijke en angstaanjagende” aard van Wapnick’s visie ², die een hoge drempel of een specifieke psychologische bereidheid vereist. Dit benadrukt dat verschillende interpretaties verschillende psychologische of spirituele behoeften kunnen dienen in verschillende stadia van de reis van een student. Het gaat niet alleen om wat “waar” is, maar om wat “nuttig” en “leefbaar” is op een bepaald moment.

Conclusie: Navigeren door de Rijkdom van ECIW’s Interpretaties

Wapnick’s interpretatie van Een Cursus in Wonderen leunt sterk naar een radicaal non-dualisme, vergelijkbaar met de absolute waarheid (Pāramārthika) van Advaita. Deze visie benadrukt de illusoire aard van vorm, het niet-bestaan van afzonderlijke anderen, en de puur symbolische rol van figuren zoals Jezus en de Heilige Geest, die uiteindelijk verdwijnen wanneer het bewustzijn van eenheid is hersteld. Het wonder wordt hierbij gezien als een interne correctie van perceptie, gericht op het ongedaan maken van schuld in de geest.

Perry’s interpretatie, hoewel uiteindelijk non-dualistisch in zijn erkenning van eenheid, omvat een meer genuanceerd begrip van meervoudigheid binnen de schepping. Hij benadrukt de realiteit van de “Zonen van God” als uitbreidingen van de goddelijke identiteit en de actieve, uitbreidende aard van liefde. De Heilige Geest en Jezus worden in zijn visie gezien als reële wezens met een goddelijke missie, die fungeren als communicatieschakels en gidsen. Het wonder wordt gedefinieerd als een uiting van liefde aan een andere Zoon van God, wat een actieve betrokkenheid bij de genezing van de wereld en de transformatie van relaties impliceert. Deze benadering resoneert sterker met theologische thema’s uit het Nieuwe Testament en de conventionele realiteit (Vyāvahārika) van Advaita.

Het bestaan van deze verschillende, maar intern coherente, interpretaties verrijkt de studie van ECIW aanzienlijk. Ze bieden verschillende lenzen waardoor de diepgaande leringen van de Cursus kunnen worden benaderd, en dienen verschillende pedagogische behoeften van studenten. Wapnick’s benadering kan dienen als een krachtige, compromisloze weg voor degenen die klaar zijn voor een radicale ontmanteling van het ego en de illusie van de wereld. Perry’s benadering biedt mogelijk een meer toegankelijk en relationeel pad, waarbij de waargenomen realiteit wordt gebruikt als een klaslokaal voor liefdevolle transformatie.

Ongeacht de gekozen interpretatie, is het van essentieel belang voor de ECIW-student om verder te gaan dan louter intellectueel begrip en zich te richten op ervaringsgerichte toepassing. De ware waarde van deze leringen ligt in hun vermogen om de perceptie te transformeren en innerlijke vrede te manifesteren in het dagelijks leven. Het verkennen van deze diverse visies moedigt een dieper onderzoek aan naar de eigen overtuigingen en de bereidheid om de principes van de Cursus in de praktijk te brengen, ongeacht de specifieke interpretatieve nuances. De Cursus zelf is een gids, en de reis van begrip en toepassing is uiteindelijk een persoonlijke.

Geciteerd werk

A Course in Miracles – Wikipedia, geopend op augustus 3, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/A_Course_in_Miracles

1. The Course’s Non-Dualistic Metaphysics, geopend op augustus 3, 2025, https://centerforacourseinmiracles.org/the-courses-nondualistic-metaphysics
2. “A Course in Miracles” – Why “A Course in Miracles” is not New Age – Foundation for A Course in Miracles, geopend op augustus 3, 2025, https://facim.org/foundation-course-miracles/why-a-course-in-miracles-is-not-new-age/
3. Nonduality, A Course in Miracles and What We Are In Truth – Sean Reagan, geopend op augustus 3, 2025, https://seanreagan.com/nonduality-a-course-in-miracles-and-what-we-are-in-truth/
4. Advaita Vedanta – Wikipedia, geopend op augustus 3, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Advaita_Vedanta
5. Advaita Vedanta – Internet Encyclopedia of Philosophy, geopend op augustus 3, 2025, https://iep.utm.edu/advaita-vedanta/
6. The doctrine of non-dualism (Advaita) | Indian Philosophy Class Notes – Fiveable, geopend op augustus 3, 2025, https://library.fiveable.me/indian-philosophy/unit-11/doctrine-non-dualism-advaita/study-guide/DLwHjxGlmYuXw5F8
7. The Philosophy of Advaita, geopend op augustus 3, 2025, https://www.advaita-vedanta.org/avhp/ad-phil.html
8. Maya (religion) – Wikipedia, geopend op augustus 3, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Maya_(religion)
9. The Concept of Maya | Vedanta Society of Southern California, geopend op augustus 3, 2025, https://vedanta.org/what-is-vedanta/the-concept-of-maya/
10. Advaita vedanta answer to why GOD created this universe : r/AdvaitaVedanta – Reddit, geopend op augustus 3, 2025, https://www.reddit.com/r/AdvaitaVedanta/comments/1cu1kp7/advaita_vedanta_answer_to_why_god_created_this/
11. The Advaita Vedânta Home Page – Theories of Creation and Causality, geopend op augustus 3, 2025, https://www.advaita-vedanta.org/avhp/creation.html
12. Neo-Advaita – Wikipedia, geopend op augustus 3, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Neo-Advaita
13. What’s wrong with ‘neo- advaita’? Why is it so fiercely attacked and mocked by traditional Advaita followers? | Tom Das, geopend op augustus 3, 2025, https://tomdas.com/2020/10/08/whats-wrong-with-neo-advaita-why-is-it-so-fiercely-attacked-and-mocked-by-traditional-advaita-followers/
14. Robert Perry on the differences between non-duality and A Course …, geopend op augustus 3, 2025, https://www.reddit.com/r/ACIM/comments/1clpb0i/robert_perry_on_the_differences_between/
15. Teachings – Center for A Course in Miracles, geopend op augustus 3, 2025, https://centerforacourseinmiracles.org/teachings
16. Foundation for A Course in Miracles – ACIM.org, geopend op augustus 3, 2025, https://acim.org/fip/association-with-facim/
17. The Levels of Teaching – Center for A Course in Miracles, geopend op augustus 3, 2025, https://centerforacourseinmiracles.org/the-levels-of-teaching
18. Jesus as the Author of the Course – Center for A Course in Miracles, geopend op augustus 3, 2025, https://centerforacourseinmiracles.org/jesus-as-the-author-of-the-course
19. Holy Spirit_Themes from “A Course in Miracles – YouTube, geopend op augustus 3, 2025, https://www.youtube.com/watch?v=SqsRjlL2iI0
20. The Miracle-Forgiveness Connection and Lessons 2 & 5 with Dave Van Dyke – ACIM blog, geopend op augustus 3, 2025, https://www.acimblog.com/the-miracle-forgiveness-connection-and-lessons-2-5-with-dave-van-dyke/
21. No harm, no foul_Themes from “A Course in Miracles” – YouTube, geopend op augustus 3, 2025, https://www.youtube.com/watch?v=uNgGdEThXyA
22. Loneliness_Themes from “A Course in Miracles” – YouTube, geopend op augustus 3, 2025, https://www.youtube.com/watch?v=kY_grLi4d3c
23. Does A Course in Miracles Want Us to Save the World? (Exploring A Course in Miracles) – YouTube, geopend op augustus 3, 2025, https://www.youtube.com/watch?v=Jb26x6rXuEU
24. Who is the Son of God? • Circle of Atonement, geopend op augustus 3, 2025, https://circleofa.org/library/who-is-the-son-of-god/
25. What is the Holy Spirit? | Exploring A Course in Miracles Podcast – YouTube, geopend op augustus 3, 2025, https://www.youtube.com/watch?v=BiEPv50X0KM
26. The Holy Spirit – Circle of Atonement, geopend op augustus 3, 2025, https://circleofa.org/library/the-holy-spirit/
27. A Course in Miracles and the Perennial Wisdom – Circle of Atonement, geopend op augustus 3, 2025, https://circleofa.org/library/course-in-miracles-perennial-wisdom/
28. Parenting versions of the miracle principles • Circle of Atonement, geopend op augustus 3, 2025, https://circleofa.org/library/parenting-versions-of-the-miracle-principles/
29. Exploring A Course in Miracles – Apple Podcasts, geopend op augustus 3, 2025, https://podcasts.apple.com/us/podcast/exploring-a-course-in-miracles/id1476971066
30. Special Relationships • Circle of Atonement, geopend op augustus 3, 2025, https://circleofa.org/library/special-relationships/
31. Less Is Sometimes More – Wapnick Edition vs Perry Edition : r/ACIM – Reddit, geopend op augustus 3, 2025, https://www.reddit.com/r/ACIM/comments/1ebm36k/less_is_sometimes_more_wapnick_edition_vs_perry/
32. One Course, Two Visions: A Comparison of the Teachings of the Circle of Atonement and Ken Wapnick on A Course in Miracles, geopend op augustus 3, 2025, https://coa-store.org/products/one-course-two-visions-a-comparison-of-the-teachings-of-the-circle-of-atonement-and-ken-wapnick-on-a-course-in-miracles