Om de wijze waarop Jezus ons in ECIW probeert te helpen te beschrijven is heel wat meer ruimte nodig dan deze ene blog. Afgelopen weken bestudeerde ik het Handboek voor Leraren en daarbij viel me het volgende terugkerende patroon op. Een patroon dat overigens het hoofthema vormt van de hele cursus en waar menig ECIW-student bewust, maar eigenlijk vaker onbewust mee worstelt. Het patroon is door veel leraren benoemd waarbij zij spreken over twee niveaus in de cursus: het absolute niveau van schepping, eenheid en liefde (niveau 1) en het relatieve niveau van de wereld van tijd, ruimte en vormen zoals wij deze kennen (niveau 2).

Je zou kunnen stellen dat de grote boodschap van Jezus, niet alleen in ECIW maar ook in de Bijbel, luidt dat we geen kwetsbare en sterfelijke wezentjes zijn in tijd en ruimte maar tijdloze Kinderen van de Vader. Gesteld in termen van niveaus zegt Jezus dus dat niveau 2 niet bestaat en dat alleen niveau 1 werkelijk is. Als je een beetje uitzoomt en van een afstandje naar de index van de inhoudsopgave van ECIW kijkt dan zie je dit benadrukt worden in de herhalingslessen van de Cursus en het springt er vooral uit in de serie herhalingslessen IV, V en VI. Hierin worden we uitgenodigd om de kernboodschap middels affirmaties te ankeren in onze mind; dag in dag uit. Deze kernboodschappen zijn:

Herhaling IV: Mijn denkgeest bevat enkel wat ik denk met God (10x)

Herhaling V: God is louter Liefde, en dus ben ik dat ook (3×10)

Herhaling VI: Ik ben niet een lichaam. Ik ben vrij. Want ik blijf wat ik ben, zo schiep God mij. (2 x 20)

Samenvattend: onze Identiteit is die van een geschapen, liefdevolle, vrije gedachte van God en niet die van een lichaam. Dit is wie we zijn en door de hele cursus heen houdt Jezus ons onze ware Identiteit voor ogen. In feite weerklinkt dit natuurlijk ook in de bekende samenvatting van ECIW die uitlegt waar de cursus over gaat:

Niets werkelijks kan bedreigd worden
Niets onwerkelijks bestaat.
Hierin ligt de vrede van God.

Het zo duidelijk benadrukken van de hoofdboodschap moet ons ervoor behoeden om alleen naar onze voeten te blijven staren en de blik gefixeerd te houden op het aardse leven. We kunnen ertoe neigen om God als het ware voor ons karretje te willen spannen en Hem te vragen om ons een gezond lichaam, veel geld en een zonovergoten leven te bieden. Met deze zaken is niets mis, maar ze vormen niet de verlossing uit de ellende waar Jezus ons op wil wijzen. Hij stel dat we met deze verlangens niet te veel vragen maar veel te weinig. Heel algemeen gezegd wil Jezus ons verlossen van onze droom van afgescheidenheid, de droom van dualiteit en van het leven als kwetsbaar lichaam in een wereld van tijd en vorm.

Het lijkt dus terecht als sommige ECIW-leraren en studenten fel en stellig reageren op elke uitspraak die ook maar enigszins duaal klinkt. Dat begint dan al direct met mijn betoog over niveaus. Al heel snel roept men: “Er zijn helemaal geen niveaus!”. Of, als ander voorbeeld, als het gaat over vergeving: “Er valt helemaal niks te vergeven!”. Of als het gaat over het helpen van onze medemens: “Er is geen ander in nood dus er valt niks te helpen!”.

Op diep, metafysisch niveau hebben deze broeders en zusters gelijk. In het uiterste geval roept men: “ECIW is helemaal niet nodig want er valt niks te bereiken!”. Hiermee sluiten ze dan aan bij “het directe pad” uit oosterse visies die ook vaak werken met een niets ontziende ontkenning van alles wat in bewustzijn verschijnt; dat alles ben je niet, je bent de blauwe hemel waarin de wolken verschijnen. In cursus-termen: je bent de Zoon van God met een (nare) droom.

Maar ondanks de nadruk die Jezus legt op de onwaarheid van (het bestaan van) niveau 2, is dat toch precies het niveau waarop hij ons aanspreekt en aanspoort om van hieruit te gaan beginnen. En daartoe heeft hij instructies, werkboeklessen en veel pagina’s uitleg nodig. Hij geeft ons tools om tot de realisatie van de waarheid te komen en de tool van Jezus is het wonder. Vandaar de titel van het boek. Als ik, hoe gebrekkig en onvolledig ook, deze tool probeer te omschrijven dan kom ik tot zo iets:

Het wonder is het ontkennen van de grenzen tussen onszelf en onze Vader en onze Broeders (vergeving) en de bereidheid de Liefde van de Vader door ons heen te laten stromen en manifesteren richting onze Broeders opdat wij ons herinneren dat we deze Liefde zijn (zie kernboodschap van de herhalingslessen).

Herhaaldelijk legt Jezus uit dat de cursus zich richt op werkzaamheden op niveau 2, ondanks het feit dat de waarheid geen niveaus bevat. Het is de zegen en de paradox van de cursus waardoor deze, in mijn beleving, een unieke plaats in neemt. Hij ontkent aan de ene kant het bestaan van niveaus en lijkt daarmee zichzelf overbodig te maken. Aanhangers van de oosterse, directe weg herkennen zichzelf in genoemde teksten. Toch zie ik menigeen zichzelf rijk rekenen als men de rest van de cursus vroegtijdig diskwalificeert als duaal en weigert ermee aan de slag te gaan. “Werkboeklessen” vergen werk, studie en leren en bij directe weg lijkt dit ogenschijnlijk vermeden te worden. Ik zeg hier bewust ogenschijnlijk want ook de directe (oosterse) weg komt in de praktijk neer op het jarenlang volgen van Satsangs, andere bijeenkomsten en het lezen van oneindig veel boeken die allemaal zeggen dat het lezen van boeken, het bijwonen van bijeenkomsten en het doen van oefeningen onzin is. Ook hierin zit de paradox verborgen: met veel moeite leren dat moeite doen onnodig en zelfs contraproductief is.

Ten diepste zitten we allemaal in hetzelfde duale schuitje. We horen, geloven en voelen aan dat dit schuitje niet bestaat en doen ons best om ons dit te realiseren. Ieder zijn of haar eigen weg op zijn of haar eigen moment. De uitkomst staat vast want die is er al en is nooit veranderd. Maar als je dan kiest voor ECIW doe dan ook de cursus helemaal. Het is niet handig om de wijsheid van de weg van Jezus terug te brengen tot enkele oneliners die weliswaar de waarheid onthullen en een stip op de horizon vormen maar onszelf de begeleiding onthouden die ons in de rest van de Cursus geboden wordt. De aanpak van Jezus in de cursus is de cursus zelf, de hele cursus.