Één van de lastigste boodschappen van ECIW, zeker om uit te leggen aan niet-studenten, is dat wij de ellende die we meemaken over onszelf afroepen. Werkboekles 31 vat het kernachtig samen: “Ik ben niet het slachtoffer van de wereld die ik zie” en werkboekles 196 wrijft het er nog eens flink in: “Ik kan alleen mijzelf maar kruisigen”. Deze boodschap roept makkelijk schuld en verontwaardiging op. Dat schuldgevoel betreft dikwijls de ellende die we zelf meemaken. Het voelt dan letterlijk als “eigen schuld, dikke bult”. Als ik ziek ben en lijd moet ik wel iets verkeerd hebben gedaan, of liever gezegd, gedacht. De verontwaardiging en boosheid komen dan ook vooral naar boven als het voor ons evident is dat er van schuld helemaal geen sprake kan zijn zoals bij onschuldige slachtoffers, denk aan zieke baby’s, kinderen en aan slachtoffers van oorlog of van natuurrampen. Op ECIW-bijeenkomsten vertellen leraren dat we deze uitspraken dan ook maar beter niet kunnen citeren bij mensen die de cursus niet kennen. Dat lijkt me verstandig maar zijn wij zelf dan wel zo gevorderd dat we ons niet langer verbazen of opwinden over deze uitspraken?

Vroeger meende men dat we te maken hadden met een straf van God. Ook hier gold dat we ergens vermoedden dat we iets fout gedacht of gedaan hadden. God, die immers in het verborgene ziet, kon deze zonden niet zomaar laten passeren en strafte ons met tegenspoed. Het Oude Testament staat vol met voorbeelden van deze oorzaak-gevolgrelatie: de hoofdrolspeler doet iets verkeerd (hij aanbidt bijvoorbeeld een afgod) en God stuurt ziekte of andere ellende. Ook hier weer zo’n illustratief spreekwoord dat de kern van de kwestie aangeeft: “de mens wikt, maar God beschikt”. Wij (dus ik ook) spreken als cursus-studenten soms wat neerbuigend over dit primitieve geloof in een wraaklustige God en menen dat wij wel beter weten: God is één en al liefde en heeft niets met onze ellende te maken want wij weten dat wij het zelf zijn die de ellende bedenken. Als Zoon van God willen we ons afscheiden en dat lukt heel goed als we geloven dat we afgescheiden en kwetsbare wezentjes zijn die van alles overkomt. Wij straffen dus, onbewust, onszelf en dit versterkt de illusie van afgescheidenheid en slachtofferschap.

Maar verschillen deze twee visies, die van orthodoxe gelovigen en die van ECIW-studenten, nu werkelijk zo veel van elkaar? Hebben wij niet de wraaklustige God van de Christenen, van wie we zo slecht hoogte krijgen, vervangen door een evenzo wraaklustig hoger Zelf waar we ook geen contact mee hebben en die ons arme kleine en afgescheiden wezentjes ook allerlei ellende bezorgt? Zie je dat het gewoon meer van hetzelfde is? Vervang God door Zelf en het narratief is, vanuit ons beperkte gezichtspunt, exact hetzelfde. We hebben geen zicht op de grillen van God maar ook niet echt op die van dat hogere Zelf van ons. We vragen ons richting God en Zelf nog steeds af: wat doe of denk ik dan verkeerd?

Dan de weg naar verlossing. ECIW-studenten krijgen te horen dat we ons geloof in afgescheidenheid moeten loslaten en dat deze genezing van de denkgeest in principe zal leiden tot genezing van het lichaam. Daar zit een opvallende paradox in verborgen. Genezing van de denkgeest betekent dat we langzaam maar zeker gaan beseffen dat we juist geen lichaam zijn. Als we ons ware Zelf benaderen dan beginnen we door te krijgen dat we niet samenvallen met dat lichaam en dan identificeren we ons dus ook minder met het ziek zijn ervan. Kunnen wij dat als klein zelf zelf doen? Dat besluipen van ons grote Zelf? Nee, “ik hoef niets te doen”. Juist de illusie dat het kleine zelf, het ikje, er iets aan zou kunnen doen houdt ons gevangen in de illusie van afgescheidenheid. We stellen dat we de Heilige Geest om leiding moeten vragen. Als we het probleem bij hem neerleggen zal Hij onze denkgeest genezen. Dit vergt dus vertrouwen.

Ook hier geldt weer: zoek de verschillen met het klassieke geloof met christenen die bidden om genezing. Ook zij beseffen dat ze zelf weinig kunnen doen en dat alles pure genade is van God. Zij moeten Hem (of Jezus of de Heilige Geest) vertrouwen en bidden om genezing. Wij als studenten kunnen ons verheven voelen boven die neiging om te bidden voor lichamelijke genezing omdat wij zouden beseffen dat genezing de denkgeest dient te betreffen omdat het lichaam niet echt is. Ondertussen hopen we toch stiekem vooral ook op genezing van het lichaam.
Christenen bidden natuurlijk ook primair om geestelijke steun en niet per se om lichamelijke genezing. Ik heb christenen ontmoet die in overgave aan de Vader een wonderschone en serene uitstraling hadden die door het doodzieke fysieke omhulsel heen straalde.

Dit alles laat mij de betrekkelijke waarde zien van dweperij met de zogenaamd superieure metafysica van ECIW. Het is fijn dat we niet langer negatieve gedachten projecteren op die onbegrijpelijke God maar als we deze God slechts vervangen door een even ver van ons afstaand en onbegrijpelijk Zelf dan schieten we er niet zo veel mee op. Mijn Zelfs wegen zijn ondoorgrondelijk, ik wik maar mijn Zelf beschikt.

Veel belangrijker is de terugweg. En daar vinden we elkaar met wellicht als enige verschil dat studenten het woord “zonde” zouden vervangen door “geloof in zonde”. Er zijn Christenen die geloven dat hun zonden vergeven worden door te geloven in het verhaal van de gekruisigde en opgestane Jezus. Maar natuurlijk is dit voor de echte christen slechts een opstapje om zich daarna in vertrouwen over te geven aan Jezus, de Vader of de Heilige Geest door te oefenen in vergeving, gebed, lofprijzing en gezang. Op vergelijkbare wijze zijn er ECIW-studenten die menen dat een goed begrip van de metafysica voldoende is voor hun verlossing. Maar echte studenten weten dat verlossing (verlichting, bewustzijnsverruiming, genezing van de denkgeest) slechts plaatsvindt door verandering van hun denkpatronen met werkboeklessen waarin stoppen met oordelen, vergeving, overgave aan Jezus, de Vader of de Heilige Geest centraal staan.

In beide wegen leidt alleen het opgeven van oordelen, liefhebben van de naasten en het zich uitstrekken naar de leiding door God/Jezus/HG/Zelf tot het diepe besef dat we geestelijke wezens zijn en dat ons lichaam een tijdelijk voertuig is. In overgave aan dat hogere overstijgen we de illusie van een lijdend, klein en kwetsbaar zelf te zijn. Christenen spreken van bekering, ECIW studenten zeggen “choose again” en kies voor een juiste gerichtheid van de denkgeest.  Ware troost en inzicht vinden we als we ons kleine zelf laten oplossen in Liefde, welke naam we ook maar aan deze Liefde willen geven.